quote:

---

Postuar në fillim nga Eni_P
Galeri-“Gjelosh Gjokaj: Unë për të tjerët, të tjerët për mua”. Një përmbledhje opinionesh, shkrimesh dhe intervistash dhënë në media të ndryshme kosovare që na shpalosin botën artistike të piktorit të madh shqiptar, që prej vitesh krijon në Gjermani

Gjelosh Gjokaj, në periskopin e gjymtimit njerëzor






Alma Mile

Kur ishte student është marrë për një kohë të gjatë me përjetimet e gurit. Ka studiuar format, damarët e tij. I dukej magjepsës. Tashmë është 70 vjeç, shumë gjëra kanë ndryshuar që atëherë, përveç adhurimit për gurin, ngjyra e hirtë e të cilit është e pranishme në të gjitha pikturat e tij. “Kur arrita të zotëroj teknikën e përjetimit të gurit, mund të them me plot gojën që gjeta vetveten”, - ka thënë dikur Gjelosh Gjokaj, piktori i madh kosovar, mjekrra e fortë, mustaqet sot të thinjura, por mbi të gjitha sytë e thellë, të cilët dëshmojnë se ka marrë diçka prej gurit. Gjelosh Gjokaj, mund të quhet pa frikë përfaqësuesi më i mirë i artit shqiptar në botë. Ka marrë 9 çmime ndërkombëtare, ka hapur 39 ekspozita vetjake në Kosovë, Mali të Zi, Serbi, Itali, Gjermani, Hollandë, etj. dhe 52 kolektive në të katër anët e globit, ku në veçanti spikat talenti i tij si grafist. Me rastin e 70- vjetorit të lindjes dhe 50 vjetorit të krijimtarisë së tij, gazetari kosovar Shaqir Foniqi, ka botuar librin “Gjelosh Gjokaj: Unë për të tjerët, të tjerët për mua”. Në këtë libër, prej 210 faqesh, botuar nga Shtëpia Botuese “Onufri”, janë përmbledhur gjitha opinionet dhe shkrimet kushtuar piktorit, si dhe disa intervista që Gjokaj ka dhënë për media të ndryshme kosovare. Pas përfundimit të Akademisë së Artit në Beograd dhe pak viteve punë në Prishtinë, për 14 vjet me radhë Gjelosh Gjokaj jetoi dhe krijoi në Itali, për t’u vendosur më pas përfundimisht në Gjermani. Gjatë këtyre viteve ai jo vetëm, u formua si artist, por pati mundësi dhe të afirmohej si një nga emrat më të mëdhenj të pikturës. E para gjë që të bie në sy, sapo përballesh me një punë të Gjokajt, është loja e ngjyrave, që siç është shprehur vetë ai, buron që nga fëmijëria e hershme.
“Në fëmijëri unë kam përjetuar luftën: bombardimet, ulërimën dhe jehonën e tyre, kam parë kuajt dhe bagëtitë e vdekura, gjymtimin njerëzor. Më pas, kur fillova së pari të vizatoj, e ndieva se këto përfytyrime, këto lojëra të para të ngjyrave, ishin bërë pjesa më e rëndësishme e përcjelljes së realitetit për mua. Bota ime shpirtërore mban vulën e tyre dhe në çdo formësim konkret timin artistik, ato janë të pranishme. Për mua, kjo zanafillë e hershme mbetet e një rëndësie të padiskutueshme”. Ndonëse ka lindur në Tuz të Malit të Zi, për të vendlindja është Kosova, Prishtina, për të cilën flet më së shumti me dashuri dhe i dedikon një pjesë të madhe të frymëzimit të tij artistik. Madje, siç është shprehur ai në faqet e librit, në Kosovë, ai ka gjetur ngjyrën e katërt, që hedh nëpër telajo dhe gjithmonë kthehet aty, për t’i dhënë jetë dhe dritë asaj. “Përsëri ngjyrat dhe elementet kryesore e kanë përmbajtjen tek folklori ynë. Pasqyra ime ka qenë ky ujë (lumi Cem) që ka ndikuar në ngjyrën e katërt timen, përherë si motiv që e kam mbartur me vete. Për çdo ditë e më tepër më kap një nostalgji e tmerrshme për vendin tim, se edhe këta gurë, edhe këto shpella, që i kam rreth vetes, më duken aq të bukura, forma moderne, lëmashku, që e ka një ngjyrë të posaçme, kanë qenë ngjyrat e mia, të cilat i kam përdorur në pikturën time dhe në artin tim”, - thotë piktori, për të cilin kthimi në Prishtinë, është si kthimi në shtëpi. Në disa prej intervistave që janë përfshirë në librin e Shaqir Foniqit, Gjokaj është shprehur se hershëm e ka kuptuar se është një pjesë e pandarë e vendit të vet dhe një gjë të tillë e ka shprehur edhe në artin e tij. “Nuk do të thotë gjë për një artist, a është, mekanikisht larg vendit të vet, nëse atë gjithmonë e bart me artin e vet, në zemër, në shpirt dhe nuk i largohet kurrë”, -thotë ai.
Tashmë janë mbushur plot 50 vjet që Gjeloshi hedh papushim mbi telajo, ngjyra, ide, ndjesi. Ashtu si edhe çdo krijues tjetër, pavarësisht fushës së artit, të cilës i përket edhe 70-vjeçari Gjokaj, ka “huqet” e veta krijuese. Asnjëherë nuk është i kënaqur me punën e vet dhe ashtu si Penelopa, prish dhe ndreq gjatë gjithë kohës.
“Në atelie shkoj herët. Në të gdhirë. E kam një të mirë se në mëngjes jam i kthjellët. I vë në lëvizje idetë. “Ky “orar” pune zgjat deri në orën 11. Pastaj fillon lodhja, fillon prishja. Atëherë fillon një “luftë” midis prishjes dhe ndreqjes. Kjo është shumë interesante, ndreq e prish, prish e ndreq derisa të vish në një pikë që shënon përfundimin e kësaj loje. Por punoj së paku, pesë-gjashtë orë në ditë dhe kjo më mjafton që ta mbaj kondicionin krijues”, - tregon ai për një ditë të zakonshme pune, në shoqëri me artin e tij.

Piktura shqiptare
Gjelosh Gjokaj e quan veten me fat që ka pasur mundësi të shprehet lirshëm me artin e tij dhe shpreh keqardhjen për censurën që ka munduar për një gjysmë shekulli, kolegët e vet shqiptarë. Në një intervistë dhënë për “Koha ditore”, piktori është shprehur se deri vonë, informacioni i tij rreth artit në Shqipëri ka qenë i pakët, por që në kontaktin e parë me autorët dhe veprat e tyre, mundi të dallonte artin e vërtetë, pavarësisht kornizave të epokës. “Deri vonë unë kam qenë pak i informuar për zhvillimet e pikturës në Shqipëri. Kur me informacionin që kam tani bëj krahasimin me mjedisin ku kam studiuar unë, në Ljubljanë dhe në Beograd, e më pas kur kam punuar në Prishtinë, them që ka një diferencë shumë të madhe. Ky mjedis ku jam formuar unë ka pasur shumë më tepër frymëmarrje dhe liri, në krahasim me atë që kanë pasur kolegët e mi në Shqipëri. Megjithatë, ku përsëpari kam pasur rastin të njihem me pikturën shqiptare atje, jam prirur gjithmonë nga pozitivja, jam përpjekur të gjej artin, detajin edhe brenda asaj pikture të angazhuar, dhe e kam gjetur”, - thotë ai, duke shtuar më tej se e ardhmja e këtij arti, në kushtet e tanishme, sado e brishtë, duket e sigurtë. “Në dhjetor të vitit 1998 isha në Tiranë dhe mora pjesë në jurinë e një konkursi për pikturën ballkanike. Çmimin e parë e fitoi një i ri shqiptar dhe jam kthyer me përshtypje nga më të mirat në lidhje me klimën artistike. Vërej një origjinalitet në konceptimin dhe filozofinë artistike te piktorët e rinj dhe kjo për mua është shumë premtuese”

Pak kronologji
Gjelosh Gjokaj ka lindur në 25 gusht të vitit 1933 në Milesh, në një lokalitet të Tuzit në Mal të Zi. Në vitin 1946, familja Gjokaj u detyrua të emigrojë për 16 vjet në qytezën e vogël Zmajevo, afër Novi Sadit, për tu kthyer sërish në vendlindje në vitin 1960. Shkollën e mesme të artit Gjeloshi e kreu në Pejë dhe më vonë vazhdoi Akademinë e Arteve në Beograd, ku u diplomua në vitin 1963. Gjatë viteve ‘64-’69, punon si profesor dhe themeloi shkollën e pikturës së grafikës në Shkollën e lartë Pedagogjike të Prishtinës. Prej vitit 1969, deri në vitin 1983, ai jeton dhe krijon në Romë dhe më pas do të vendoset përfundimisht në Augsburg të Gjermanisë, ku është bërë mjaft i njohur me artin e tij. Ka dy djem dhe një vajzë, e cila studion në Boston në shkollën e grafikës. Ekspozitën e tij të parë e ka hapur në Zajeçar, në vitin 1962, ku menjëherë spikati talenti i tij dhe e ardhmja e një artsiti të madh në fushën e pikturës dhe në veçanti të grafikës. Jetën e tij artistike, Gjeloshi e ndan në disa faza. E para është ajo e pas studimeve, e cila lidhej me tradicionalen dhe arkaiken, për të kaluar më pas tek simbolizmi dhe surrealizmi, i cili ndihet në pikturën e tij gjatë periudhës që ai jetoi në Romë, nën ndikimin e piktorëve të mëdhenj evropianë. Megjithatë, një vend të rëndësishëm në krijimtarinë e tij kanë luajtur edhe figurat historike kombëtare, si dhe portretet e fiksuara gjatë luftës në Kosovë, ku paraqitet gjithë tmerri dhe tragjedia kosovare.



Shekulli
14/11/2003

---